مربیگری عملکرد؛ ابزاری راهبردی برای مدیریت کارکنان فراشایسته دولت

منصورنیا, کاوه; علامه, سیدمحسن; حسینی, سیدحسن

مربیگری عملکرد؛ ابزاری راهبردی برای مدیریت کارکنان فراشایسته دولت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری رشته مدیریت دولتی، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

² استاد گروه حکمرانی، دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول )SM.Allameh@ut.ac.ir

³ دانشیار گروه مدیریت، دانشکده علوم مدیریت دانشگاه امام علی (ع)، تهران، ایران.

چکیده

این پژوهش، الگوی مربی‌گری عملکرد را طراحی و ارزیابی کرده که ویژه مدیریت کارکنان فراشایسته در بخش دولتی، با تمرکز بر صنعت برق ایران است. این تحقیق با روش ترکیبی انجام شد. در بخش کیفی، با استفاده از نظریه داده‌بنیاد و مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۱۶ مدیر خبره و تحلیل داده‌ها با نرم‌افزار مکس‌کیودا، تعداد ۱۳۱ مؤلفه و ۱۸ سازه شناسایی شد که در قالب شش دسته مفهومی سازمان‌دهی شد. روایی و پایایی نتایج با شاخص‌های CVR و CVI و ضرایب پایایی تأیید شد. در بخش کمی، داده‌ها از ۳۸۴ کارمند به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای جمع‌آوری و الگو با روش معادلات ساختاری در SmartPLS بررسی شد. یافته‌ها نشان داد چارچوبی چندلایه وجود دارد که شرایط علّی فردی، سازمانی و محیطی با واسطه‌گری محدودیت‌های سیاسی، قانونی و سازمانی و با تأثیرگذاری عواملی مانند سبک رهبری، جو سازمانی و محیط مربی‌گری، بر شایستگی‌های فردی و سازمانی اثر می‌گذارند. این شایستگی‌ها، محرک برنامه‌های راهبردی مانند توسعه سازمانی، مدیریت استعداد، یادگیری مستمر و مدیریت عملکرد هستند که به بهبود نتایج در سطح گروه، سازمان و فرد منجر می‌شوند. الگوی پیشنهادی، شایستگی‌ها و شرایط جدیدی را معرفی می‌کند که برای مربی‌گری مؤثر کارکنان فراشایسته ضروری است و بر ضرورت رفع محدودیت‌های داخلی و خارجی برای ایجاد محیط مناسب تأکید دارد. گرچه این الگو در صنعت برق بخش دولتی توسعه یافته، اما قابلیت انطباق در صنایع دیگر را نیز دارد و راه‌کارهای داده‌محور برای افزایش بهره‌وری، مشارکت کارکنان و یادگیری سازمانی ارائه می‌دهد. این پژوهش با پُر کردن خلأ الگوهای مربی‌گری برای کارکنان فراشایسته، چارچوبی علمی و قابل‌گسترش ارائه می‌دهد که هم‌راستایی توانمندی کارکنان با اهداف سازمانی را تقویت کرده و به بهبود پایدار عملکرد کمک می‌کند.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.30605865.1404.3.2.8.5

موضوعات

نگرش مدیریت راهبردی

عنوان مقاله [English]

Performance Coaching; A Strategic Tool for Managing Overqualified Employees in Public Sector

نویسندگان [English]

Kaveh Mansournia ¹
Sayyed Mohsen Allameh ²
Seyed Hasan Hoseini ³

¹ PhD student in Public Administration, Department of Public Administration, Faculty of Management and Economics, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran

² Professor, Department of Governance, Faculty of Governance, University of Tehran, Tehran, Iran (Corresponding author) SM.Allameh@ut.ac.ir

³ Associate Professor, Department of Management, Faculty of Management Sciences, Imam Ali University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

This study develops and validates a performance coaching model tailored to managing overqualified employees in the public sector, with a focus on Iran’s electricity industry. Employing a mixed-methods design, the qualitative phase used grounded theory and semi-structured interviews with 16 management experts, analyzed via MaxQDA, yielding 131 components and 18 constructs organized into six conceptual categories. Validity and reliability were ensured using Content Validity Ratio, Content Validity Index, and reliability coefficients. The quantitative phase surveyed 384 employees via cluster sampling, with model validation conducted using Structural Equation Modeling in SmartPLS. Findings reveal a multi-layered framework in which individual, organizational, and environmental causal conditions—mediated by political, legal, and organizational constraints—interact with contextual factors such as leadership style, organizational climate, and coaching environment to shape individual and organizational competencies. These competencies drive strategic initiatives including organizational development, talent management, continuous learning, and performance management, leading to improved outcomes at team, organizational, and individual levels. The model introduces novel competencies and contextual conditions critical for effective coaching of overqualified employees and highlights the need to address both internal and external constraints to create an enabling environment. While developed in the public electricity sector, the model offers adaptable, data-driven strategies for enhancing productivity, employee engagement, and organizational learning across industries. This research contributes to human resource development literature by filling a gap in coaching models for overqualified employees, offering a rigorous, scalable framework that aligns employee capabilities with organizational

کلیدواژه‌ها [English]

Performance-Coaching
Competency
Over qualification
Organizational Development
Opportunity Creation

مراجع

- حاجی‌زاده، حاجت، مکوندی، فؤاد، و امیرنژاد، قنبر(1400). طراحی الگوی مربی‌گری مدیران عملیاتی شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس در راستای انگیزش نیروی انسانی. فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی، 29(8)، 77-52.

- راستگو، راضیه، و کیانی، کورش(1398). شناسایی چهره با استفاده از تنظیم دقیق شبکه‌های کانولوشنی عمیق و رویکرد یادگیری انتقالی. مدل‌سازی در مهندسی، 17(58)، 111-103. doi: 10.22075/jme.2019.16299.1613

- رأفتی، محمد، موسی‌خانی، مرتضی، ذبیحی، محمدرضا، و قربانی، محمود(1400). طراحی مدل مربیگری سازمانی در سازمان‌های دولتی با رویکرد بهره‌وری نرم سازمانی. مدیریت بهره‌وری، 1 (15)، 106-77.

- رحیمی، مهناز، حسنی، محمد، و قلاوندی، حسن(1403). اثر تقاضای شغلی، ابهام نقش، فراشایستگی ادراک‌شده و حمایت سازمانی بر رفاه کارکنان. مدیریت فرهنگ سازمانی، 22(3)، 227-211.

- سیرغانی، سمیه، طاهری لاری، مسعود، و بهرام‌زاده، حسینعلی(1402). طراحی الگوی مدیریت استعداد در شرکت مادر تخصصی نیروی برق حرارتی. فصلنامه ارزش‌آفرینی در مدیریت کسب‌وکار، 3(3)، 245-229. doi: 10.22034/jvcbm.2023.408429.1150

- شکری املشی، شمسی، الهی، علیرضا، و اکبری یزدی، حسین(1399). ارائه مدلی برای مدیریت مسیر شغلی مربیان ورزشی ایران: یافته‌های یک تحقیق کیفی. مدیریت منابع انسانی در ورزش، 8(1)، 203-183. doi: 10.22044/shm.2021.9828.2238

- عباسیان، حسین، آراسته، حمیدرضا، زین‌آبادی، حسن‌رضا، و ابراهیمی، ایوب(1399). شناسایی مؤلفه‌های اثرگذار در مربی‌گری فرایند کارورزی دانشجو معلمان در دانشگاه فرهنگیان: رویکردی کیفی. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 9 (1)، 38-7.

- ملکشاهی، حجت‌الله، واعظ، نفیسه، و تقی‌پور، فائزه(1400). آسیب‌شناسی سیاستگذاری‌های جمهوری اسلامی ایران برای مهار مهاجرت نخبگان. ماهنامه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 4(4)، 290-271. doi: 10.30510/psi.2022.313046.2571

- محمدزاده، معصومه، اسماعیل‌زاده، مونا، و سبک‌رو، مهدی(1402). شناسایی عوامل مؤثر بر منابع انسانی دانشی. دوفصلنامه علمی مدیریت منابع انسانی پایدار، 5 (8)، 120-95.

- مرتضوی امامی، سیدعلی‌اکبر، احقر، قدسی، تقوایی، داود، و اسدزاده، حسن(1401). طراحی و اعتباریابی الگوی کوچینگ بر مبنای نظریه انتخاب در دانشگاه فرهنگیان. نوآوری‌های آموزشی، 21(1)، 138-113. doi: 10.22034/jei.2022.300049.2063

- نوری‌زاده، مسلم، دارا، جلیل، و نوری ممبنی، زینب(1402). فرار مغزها و کیفیت حکمرانی با تأکید بر پدیده سیاست‌زدگی در ایران معاصر. دولت‌پژوهی ایران معاصر، 9(2)، 118-93.

- نیک‌اخلاق، سعید، هویدا، رضا، و محمد داودی، امیرحسین(1403). ارائه مدل رهبری مربی‌گرا براساس نظریه‌پردازی داده‌بنیاد (مورد مطالعه: صنعت برق ایران). پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، 16(1)، 47-11.

- Aly Mahmoud, S., & Zakaria ELsaeed, Z(2021). Abusive and Coaching Supervision and its relation to nurses’ talent. Egyptian Journal of Health Care, 12(4), 381-398.

- Bao, Y., & Zhong, W(2023). Public service motivation helps: Understanding the influence of public employees’ perceived overqualification on turnover intentions. Australian Journal of Public Administration., 83(3), 328-350. https://doi.org/10.1111/1467-8500.12588

- Boyatzis, R. E(1982). The Competent Manager: A Model for Effective Performance. Wiley.

- Bakhshandeh, B(2022). Performance Coaching. In High-Performance Coaching for Managers (pp. 31-73). Productivity Press.

- Cohen, J(1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences (2nd ed.). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.

- Corbin, J., & Strauss, A(2014). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage publications.

- Debus, M. E., Gross, C., & Kleinmann, M(2020). The power of doing: How job crafting transmits the beneficial impact of autonomy among overqualified employees. Journal of Business and Psychology, 35(3), 317-331. https://doi.org/10.1007/s10869-019-09625-y

- Du, Y., Luo, J., & Su, Y(2025). Job crafting towards strengths and interests: how overqualification enhances creativity? The Service Industries Journal, 1–25. https://doi.org/10.1080/02642069.2025.2457548

- Eurostat(2023). Non-nationals more likely over-qualified than nationals. Eurostat. Retrieved 03/09/2023 from https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/w/ddn-20230309-3

- Harandi, A., & Mirzaeian Khamseh, P(2024). Can perceived overqualification increase cyberloafing? An emphasis on the mediating role of emotional exhaustion. Interdisciplinary Journal of Management Studies (Formerly known as Iranian Journal of Management Studies), 17(2), 409-424. https://doi.org/10.22059/ijms.2023.339410.674982

- Kılınç, S(2021). Relationship Between Overqualified Labor and Productivity. In Strategic Outlook in Business and Finance Innovation: Multidimensional Policies for Emerging Economies (pp. 47-57). Emerald Publishing Limited.

- Liu, W., Zhang, B., Sun, R., & Li, S(2024). Busting the blackbox between managerial coaching behaviors and employee outcomes from a perspective of discrete emotional process mechanism. Leadership & Organization Development Journal, 45(6), 954-975. https://doi.org/10.1108/LODJ-05-2023-0219

- Luksyte, A., Bauer, T. N., Debus, M. E., Erdogan, B., & Wu, C. H(2022). Perceived overqualification and collectivism orientation: implications for work and nonwork outcomes. Journal of Management, 48(2), 319-349. https://doi.org/10.1177/0149206320948602

- Ma, C., Lin, X., & Wei, W(2020). Linking perceived overqualification with task performance and proactivity? An examination from self-concept-based perspective. Journal of Business Research, 118, 199-209. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2020.06.041

- Ma, C., Shang, S., Zhao, H., Zhong, J., & Chan, X. W(2023). Speaking for organization or self? Investigating the effects of perceived overqualification on pro-organizational and self-interested voice. Journal of Business Research, 168, 114215. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2023.114215

- Mezirow, J(2018). Transformative learning theory. In Contemporary theories of learning (pp. 114-128). Routledge.

- Modderkolk, L., van Meurs, J., de Klein, V., Engels, Y., & Wichmann, A. B(2025). Effectiveness of Meaning-Centered Coaching on the Job of Oncology Nurses on Spiritual Care Competences: A Participatory Action Research Approach. Cancer Nursing, 48(1), 55-63.

- Nur Izzaty, M., Ishak Abd, R., Abdullah Sanusi, O., Suhaila, A., & Nurshahira, I(2024). How Does Managerial Coaching Affect Talent Development? The Mediating Role of Subordinates’ Learning Motivation. Educational Administration: Theory and Practice, 30(6), 3554-3568. https://doi.org/10.53555/kuey.v30i6.4034

- Passmore, J., & Sinclair, T(2020). Becoming a coach: The essential ICF guide. Springer.

Prahalad, C. K., & Hamel, G(1990). "The Core Competence of the Corporation." Harvard Business Review.

- Rafiee, M., Fayazi, M(2020). Investigating the Possibility of Creativity Emergence in Overqualified Employees. Innovation & Creativity in Human Science, 10 (1), 27 – 52.

- Rafiei, M., Hadadian, A., & Fayyazi, M(2021). The Effect of Perceived Overqualification on Job Attitudes (A Study on Iran's Banking Industry). Transformation Management Journal, 12(2), 207-228.

- Romão, S., Ribeiro, N., Gomes, D. R., & Singh, S(2022). The impact of leaders’ coaching skills on employees’ happiness and turnover intention. Administrative Sciences, 12(3), 84.

- Shang, Z., Zuo, C., Shi, Y., & Zhou, T(2024). Does Overqualification Play a Promoting or a Hindering Role? The Impact of Public Employees’ Perceived Overqualification on Workplace Behaviors. Behavioral Sciences, 14(1), 48. https://doi.org/10.3390/bs14010048

- Srigouri, V. V., & Muduli, A(2024). Performance coaching and training transfer in micro, small and medium enterprises of India: examining the mediating role of employee agility. Journal of Management Development, 43(4), 556-570. https://doi.org/10.1108/JMD-12-2023-0360

- Szabó, S., Slavić, A., & Berber, N(2019). Coaching and its effects on individual and organizational performances in Central and Eastern Europe. Anali Ekonomskog fakulteta u Subotici, 55(41), 67-80. https://doi.org/10.5937/AnEkSub1941067S

- Ulrich, D., & Lake, D. (1990). Organizational Capability: Competing from the Inside Out. Wiley.

- Zhao, S., & Ma, C(2023). Too smart to work hard? Investigating why overqualified employees engage in time theft behaviors. Human Resource Management, 62(6), 971-987. https://doi.org/10.1002/hrm.22182